MUSIC FOR THE CROSSING

1
                   . . . pearly trail of a snail
                  Or grit of trampled glass . . .

                  Eugenio Montale



How I found a very small snail
Crossing the hallway:
The “external coincidences which
Determine a thing’s origin”.
Glenn Gould played Hindemith sonatas.
Nothing prescribing restriction
Remained unaffected, unchallenged.
In the meantime the snail had
Drawn a silvery trail across marble.
Blackly, its own discovery lay mirrored
In the reflection of the garden
Which it had exchanged for stones.

Hindemith never took chances,
Except maybe this one: to choose for
That unassailable quiet in a time
Full of wind and nazi plague, to
Reflectingly write sonatas while
Elsewhere blood colours the red flags
Redder, nomads scrub pavements,
Feeble breaths transatlantically
Go underground in another ghetto.
The three sonatas for piano
Seem to have been written in the
“tempo of a very slow march”:
an army creeping over the Alps
draws a snail’s trail across Europe
while Der Pauli sees mirrors in
the great lakes, reflection as
negation of death, a black score
under which eel and wagfish
quiver in granite liquid.


2

Characteristically, snails have the weakness
Of not recognizing, not even seeing their enemies,
They’re hardly aware life is vulnerable
Without any hair or house.
A whimpering child doesn’t hear
How the rustling already betrays
The chop of sharp knives in the music
Of the spheres;
The tip of a shoe now approaches
The trail, the march is slowly driven back
Into its beat, like a marche funèbre.
Marble tiles will not allow movement
Forever, even though a hallway sometimes
Looks like fordable rivers and each
Time I step into them I’m different.
This too is a game with tonalities,
Tiles look like keys and nothing
That beforehand could be checked
On a magic diapason, is certain.

While polishing the shaped skins
My Uncle Maurice, a leather merchant
In a high and gloomy house, often
Argued that the tuning of memory
Was a matter of two instruments:
One that he called fleetingness,
The other obsession.
He dipped biscuits in his tea,
On Sunday mornings went to the tiny
Graveyard at Saint-Blasius-Boekel
And had a strange adoration
Of my mother, especially when she
Played the piano.


3

With Hindemith however, nothing’s as certain
As the trail you have forgotten.
The one hand looks for the other, finds
It a few seconds before the tyranny
Of the chords drives it on;
Sometimes they look like musical lobsters,
Twins risking a rondo, sometimes
The one mounts the other
For a moment, even though making love
On marble keyboards isn’t really
Everyone’s idea of lebhaft, but look,
It can’t always be contrapuntal.

Webern was more fond af canons,
Hindemith played it like a fugue,
Tonal so to speak, cunning and yet
Banal – ideology’s not like cultivating
A slime trail on a stony floor.

Yet afterwards the hands lie gasping
For breath, dreaming or drowsy.
At worst, they’re waiting for a tide
That won’t come back. Outside, there
Are voices in the hallway, pending in
The air of empty streets, one sometimes
Calls this history – a cave where
Meyerbeer plays with catapults.


4

My snail promises me, if only
For a moment, an eternal comeback –
Miraculously, the circle of its trail
Has now encorporated my heel, my feet
Become scorpions, and inside this circle
All that is left to me is staring
At my own sting.

How can I get out of this?
This search for reflecting fugues,
Retrograde motion, dual motives
And the coolness of this hallway:
It avails to nothing.

There’s no night long enough
To bring that snail back to me,
Or to check how on earth it landed
So far from the garden, on this mirror.

I must still learn to listen, hold
My breath, eliminate thought and learn
To hear voices wrenching themselves past
Each other in their slippery substance.

What happens when the winds lie down:
Absence fills the homecomer
With motion,
He takes chance places for
His niche, is indifferent to
Solid matter, sometimes writes
That voices are sourdough and
Then again praises the mind.


5

A snail that suddenly appears to have
Auricles: protrusions changing into
Antennae, a small snout unexpectedly
Transforming itself into a caricature,
And before I understand, it starts
To yell, slippery, unbearably high
And sharp, in a German accent that
Is undeniable: Love thy Destiny!
So let your ears at the inside
Of your body, amplified a thousand
Times, make the most of space
And auditory nerve, then grow
Your own cave near your temples,
Let the shadows report themselves
At the nearest office –
A border crossing to atonal regions
Where everyone sings fifteen variations
Of his own first name.

Thus Igor played his own hand
In these sonatas (and this too
Is a quote that will get me no
Further, since everything will
Wipe out something else, until
The mind, as a retrogade motion,
Returns to a tombstone’s marble).

But for now, let’s not leave this snail
Here misunderstood, even if its form
Can only be scraped from the keys
With great difficulty. It’s just
The small body has become formless,
The silver trail keeps showing up
On the black mirror of its origin.
And already, a strange key creaks
In the lock, in three-four time
The song leaps over a low wall and
Disappears without making a sound:
Beware of what you know.

Old harmonies, forgotten safety.
Unhindered a man walks through border
Crossings, in search of snow and poems.


6

All this had just, incessantly, begun
When this snail interrupted my ways
And crossed from left to right.
Gould still played Hindemith,
Flies landed in yawning mouths,
History sneaked into the detergent
With which I’ll scrub the tiles next.
A man of the midway, of compromises,
A cosy family, a child that leapt
Over a wall and disappeared
In a camp for Jews, musique
D’ameublement in the background,
A trace of Igor and his loved ones.
The culprits will be publicly
Executed, later.
Only black-and-white contrasts remain,
Recollections of fire and mud.

A man with a slightly balding skull
Slips through the meshes in the net.
Along the way, he rears antennae.
Not he but those who look for him
Are looking for some trails:
Not given away, not reported,
Just charged with leaving
A trail on an orphic mirror.

Say Pauley good night,
Clench the fists between two octaves,
Increase each distance by its opposite,
Greet the triton like a sea god
And pray that all snails resurrect
In the breakers, as once was promised
To the souls – when they didn’t exist yet.

Gould suddenly plays Hindemith,
I find a snail on a tiled floor
That never remains its mirroring self
And I step into it, for the first time.

Muziek voor de overtocht

Muziek voor de overtocht

I
                   . . . parelmoeren slakkenspoor
                  of gruis van vertrapt glas . . .

                  Eugenio Montale



Hoe ik een zeer kleine slak
de gang vond oversteken:
de ‘uiterlijke toevalligheden die
het ontstaan van een ding uitmaken’.
Glenn Gould speelde Hindemith-sonates.
Niets dat beperking voorschreef
bleef onaangetast, niet aangevochten.
Inmiddels had de slak een zilverig
spoor over marmer getrokken.
Zwart spiegelde haar eigen ontdekking
in de weerschijn van de tuin,
die ze voor stenen had verruild.

Hindemith heeft nooit risico’s genomen,
tenzij misschien dat ene: om in een tijd
vol wind en bruine pest dat onaantastbaar
rustige te kiezen, bespiegelend sonates
schrijven terwijl elders bloed
de rode vlaggen roder kleurt,
nomaden stoepen schrobben,
zwakke adems transatlantisch
in een ander getto onderduiken.
De drie sonates voor piano
lijken wel helemaal in de
‘tijdmaat van een zeer langzame mars’
geschreven: een leger kruipt over de Alpen,
trekt een slakkespoor over Europa,
terwijl Der Pauli in de grote meren
spiegels ziet, reflectie als ontkenning
van de dood, een zwarte partituur
waaronder aal en kwikvis
in granieten vloeistof trillen.


2

Slakken hebben de eigenschap hun vijanden
niet te herkennen, niet te zien,
ternauwernood bewust dat leven kwetsbaar is
zo zonder haar of huis.
Een dreinend kind hoort niet
hoe de muziek der sferen in het ruisen
reeds de hak van scherpe messen
in zich draagt;
een schoenpunt nadert nu het spoor,
de mars wordt langzaam in haar maat
teruggedreven als in een marche funèbre.
Marmeren tegels hebben niet de
eeuwige beweging, al lijkt een gang
soms op doorwaadbare rivieren
en stap ik er telkens anders in.
Ook dit is een spel met tonaliteiten,
tegels lijken op toetsen en niets
is zeker wat tevoren nog te toetsen
was op een magisch diapason.

Mijn Oncle Maurice, een lederhandelaar
in een hoog en somber huis, vertelde vaak
bij het poetsen van gevormde huiden
dat het stemmen van herinnering
een kwestie van twee instrumenten was:
het één noemde hij vluchtigheid,
het andere obsessie.
Hij sopte speculaasjes in thee,
ging , s zondagsochtends naar het
kerkhofje in Sint-Blasius-Boekel,
en had een vreemde verering
voor mijn moeder, vooral als ze
piano speelde.


3

Met Hindemith, evenwel, is niets zo zeker
als het spoor dat je vergeten bent.
De ene hand zoekt naar de andere, vindt
hem enkele seconden voor de dictatuur
van het akkoord hem verder jaagt,
soms zijn het muzikale kreeften,
een tweeling die een rondo waagt,
soms kruipt de één een ogenblik
op de ander, terwijl het vrijen op
marmeren klavieren toch ook weer
niet echt lebhaft is, maar kijk,
het kan niet altijd contrapuntisch zijn.

Webern hield meer van canons,
Hindemith speelde het fugatisch,
zogezegd tonaal, doortrapt en toch
banaal – ideologie is niet het cultiveren
van het slijmspoor op de steen.

En toch liggen die handen achteraf
nog na te hijgen, dromend of suf.
Ze wachten hoogstens op een vloed
die niet terugkeert. Buiten zijn
stemmen aan de gang, aanhangig in de
lucht van lege straten, men noemt het
soms geschiedenis – een grot waar
Meyerbeer met katapulten speelt.


4

Mijn slak belooft mij, voor een
ogenblik althans, eeuwige terugkeer –
de cirkel van haar spoor heeft nu
mijn hak al ingelijfd, mijn voeten worden
schorpioenen, en binnen deze cirkel
blijft mij alleen het staren naar
mijn eigen angel over.

Hoe hier nog uit te raken?
Het zoeken naar spiegelfuga’s,
kreeftegangen, dubbelmotieven
en de koelte op de gang:
het levert ons niets op.

Geen nacht is lang genoeg om mij
die slak terug te bezorgen,
of om na te trekken hoe ze zover
van de tuin, op deze spiegel is verzeild.

Ik moet nog leren luisteren,
adem ophouden, denken uitschakelen,
en langs elkaar wringende stemmen
in hun glijdende substantie leren horen.

Wat er bij windstilte gebeurt:
afwezigheid vult de thuiskomende
met beweging,
hij houdt toevallige plekken voor
een vaste stek, is onverschillig voor
vaste materie, schrijft nu eens
dat stemmen desem zijn
en looft dan weer de geest.


5

Een slak die plotseling oorschelpen
heeft: uitsteeksels die in schoteltjes
veranderen, een snuitje dat zich
onverhoeds vervormt tot een karikatuur,
en voor ik het begrijp gaat het
glibberig gillen, ondraaglijk hoog
en hard, de Duitse tongval is
onloochenbaar: Bemin je lot!
Laat ook je oren aan de binnenzijde
van je lichaam duizendvoudig woekeren
met ruimte en gehoorzenuw, kweek daar e
en grot ter hoogte van je slapen,
laat de schaduwen zich aanmelden
bij het eerstvolgende kantoor –
een grensovergang naar atonale oorden
waar een ieder vijftien variaties
op zijn eigen voornaam zingt.

Igor heeft in deze sonates zo
zijn eigen handje meegespeeld,
(ook dat is een citaat dat me
niet verder brengt, want alles
wist wel weer iets anders uit,
totdat de geest als in een
kreeftegang terugkeert op het
marmer van een zerk).

Laten we alvast deze slak niet
onbegrepen liggen, al laat haar vorm
zich moeilijk van de toetsen schrapen.
Vormloos is alleen het lichaampje geworden,
het spoor blijft zilver op de zwarte spiegel
van haar herkomst nog getuigen.
Een vreemde sleutel knarst al in het slot,
het lied springt in drievierde maat
over een muurtje en verdwijnt zonder geluid:
hoed je voor wat je kent.

Oude harmonieën, vergeten veiligheid.
Een man loopt ongehinderd door grensposten,
op zoek naar sneeuwen gedichten.


6

Dat alles was net onophoudelijk begonnen,
toen deze slak mijn gangen onderbrak
en overstak van links naar rechts.
Gould speelt nog Hindemith,
vliegen belanden in gapende monden,
geschiedenis is in het reinigingsprodukt
geslopen waarmee ik straks de tegels schrob.
Een man van het midden en het compromis,
een huisgezin, een kind dat over een muurtje
sprong en in een jodenkamp verdween,
op de achtergrond musique d’ameublement,
een spoor van Igor en de zijnen.
Later worden de schuldigen publiek
terechtgesteld.
Alleen zwart-witcontrasten blijven,
herinnering aan dagen van vuur en slijk.

Een man met een kalende schedel
glijdt door de mazen van het net.
Voelhorens kweekt hij onderweg.
Het spoor is niet zijn zaak
maar die van wie hem zoeken:
niet verklikt, niet aangegeven,
beschuldigd van het trekken van
een spoor op een orfische spiegel.

Zegt Paultje goedenacht,
bal de vuisten tussen twee octaven,
vermeerder elke afstand met zijn tegendeel,
groet de tritonus als een zeegod
en bid dat alle slakken in de branding
heropstaan als een de zielen was
toegezegd – toen die nog niet bestonden.

Gould speelt plotseling Hindemith,
ik vind een slak op een nooit
zichzelf gelijk blijvende tegelvloer
en stap erin, voor de eerste keer.