Iduna Paalman

In De grom uit de hond halen onderzoekt Paalman de menselijke drang naar veiligheid en controle: het ‘ik’ uit het openingsgedicht ‘Audit’ maakt deel uit van een groep riskmanagers die dreigingen opspoort en neutraliseert. De thematische reikwijdte is groot: het gevaar neemt in haar gedichten telkens andere vormen aan, gaande van een hijsongeval, faalangst tot seksueel misbruik. Paalman toont met de nodige portie humor hoe angst bezweren vaak spoort met verbeeldingswaanzin en een vals gevoel van veiligheid, en hekelt die afweermechanismen wanneer ze tot stagnatie leiden.

De vele protocollen, wetten en afspraken brengen niet alleen vastgeroeste situaties teweeg, maar herleiden individuen ook tot ‘roestende gestalte[n]’ met een gesloten geest. ‘[B]escherm jezelf: imiteer een ander’, schrijft Paalman in ‘II Bescherming’. Wie niet aan de verwachtingen voldoet of niet op ‘een gewenste manier’ bestaat, past niet langer binnen het afgelijnde systeem. Door deze aanklacht tegen intolerantie krijgt Paalmans poëzie een stevige, maatschappelijke ondertoon: thema’s als de vluchtelingencrisis, discriminatie en ziekte passeren de revue.

Paalman thematiseert een verlangen naar innerlijke rust, maar creëert zelf voortdurend talige onrust. Ze schetst in haar divers opgebouwde gedichten vaak herkenbare situaties, maar doorbreekt dan de verwachtingspatronen van de lezer via vreemde verbindingen of onverwachtse omschakelingen. In ‘Colonne’, bijvoorbeeld, schrijft ze met ironie: ‘wie is gestorven? Een jongen met haast. […] Geduldige autobestuurders / staren ons na, ook de verkeersregelaar draagt / vandaag zijn mooiste pak’. Haar poëzie verrast door een creatieve omgang met taal en een gedurfd spel met contrasten: Paalman gebruikt krachtige, suggestieve beeldspraak (‘In de linzen op je bord uitvergrote kankercellen zien’), vermengt verschillende stijlregisters en speelt met bevreemdende taalvormen. Zo laat ze archaïsmen, neologismen, Duitse woorden en zakelijk vakjargon binnendringen in een taalgebruik dat doorgaans helder van aard is.

Door dat veelzijdige en meertalige karakter laten de gedichten zich lastig definiëren: De grom uit de hond halen lezen is zowel geestig, verontrustend als spannend. Paalman zoekt in haar poëzie de ruimte op om zowel talige als maatschappelijke grenzen af te tasten en te doorbreken. Niets is vanzelfsprekend in haar eigenzinnige debuut: de weerbarstige verzen brengen de lezer voortdurend uit balans en laten hem met een ander paar ogen naar de wereld kijken. De grom uit de hond halen, Uitgeverij Querido, Amsterdam, 2019