Yentl van Stokkum

Dat de woorden 'bezwerend' en 'vlinderachtig' direct bij je opkomen als je de poëzie van Yentl van Stokkum (1991) leest, behoeft geen enkele uitleg. Lees een half gedicht van Van Stokkum en je begrijpt wat ik bedoel. Een beetje uitleg geef ik toch, voor wie het genot van het leren kennen van haar werk nog tegoed heeft. Want met vlinderachtig bedoel ik geheel niet 'lichtzinnig', en met bezwerend niet 'duister' - van Stokkum doet in haar gedichten iets magisch; ze geeft je het licht en het donker tegelijk.

Van Stokkums werk is niet los te zien van haar performance - die al even bezwerend en vlinderachtig is. Als ze haar poëzie voorleest bedwelmt ze haar luisteraars met een lage, zingende stem, een vleugje spot, een geheimzinnig lachje. In haar gedichten valt iets te beleven: een helder geluid lokt de luisteraar naar binnen, en eenmaal binnen blijf je op het puntje van je stoel zitten.

In haar debuutbundel Ik zeg Emily bezoekt een dichter het graf van Emily Brontë, de negentiende-eeuwse schrijfster, en raakt geobsedeerd, bezeten. Welke grens is er nog te trekken tussen de dichter en de schrijfster van toen, welke rituelen en uitdrijvingen doen de grenzen vervagen? 'ik heb haar naam gekerfd in het hoofdeinde van ieder bed waarin ik heb geslapen,' schrijft van Stokkum, wellicht verwijzend naar de mythe dat Emily haar initialen in een tafelblad zou hebben gekerfd, 'het hoofdeinde van ieder bed waarin ik seks had / ieder bed waarin ik werd geboren.'

Ook haar tweede bundel Winterbloeiers is broeierig en geheimzinnig. Het beschrijft een loeihete zomer die al zijn onschuld verloren is; hitte is in deze bundel een alarm voor een aarde die kapotgaat, en tegelijkertijd is het de liefde, altijd maar weer de liefde die de hitte aanzwengelt en betekenis geeft. Hoe ziet de toekomst eruit als je tegelijkertijd rouwt om het klimaat en een geliefde? 

'Van Stokkum doet een poging om die grote ongrijpbare en onafwendbare toekomst te rijmen met het alledaagse leven dat ook maar gewoon doorgaat,' schreef dagblad Trouw over de bundel. Het is liefdespoëzie anno nu: die kun je niet meer los zien van de wereld waarin die zich manifesteert; altijd is er de drukkende dreiging van een milieuramp, geen enkele weersomstandigheid is meer ongevaarlijk, geen voorspelling meer onbevangen. En precies dat verlies van onschuld weerkaatst van Stokkum in haar andere thema's: verlangen, bezwering, obsessie. Alles heeft invloed op elkaar. 

Van Stokkums achtergrond in het toneelschrijven is te merken, het geeft haar gedichten een overtuigende vertelstem, personages waar je haast het gevoel hebt naast te staan. Haar gedichten gaan op je schoot zitten, vlijen zich tegen je aan, spreken je aan met 'vriendin' en beginnen dan een onderonsje met je. Dat is het werk van Van Stokkum ten voeten uit: ze wil contact, reactie, verbinding. Dit is geen poëzie voor wie zich wil verstoppen, deze poëzie richt zich tot jou, lezer, of je het nou wilt of niet.

De volledige (Engelstalige) versie van dit essay over het werk van Yentl van Stokkum is hier te vinden. 

Bibliografie 

Poëzie

Ik zeg Emily, Hollands Diep, Amsterdam, 2021.
Winterbloeiers, Hollands Diep, Amsterdam, 2023.