B. Zwaal

De bundels kennen vaak eenzelfde compositie. Zwaal opent doorgaans met krachtig samengebalde gedichten, die je inderdaad “fiere miniaturen” zou kunnen noemen, waarna er langere, barokke gedichten volgen die haast van de bladzijde aflopen. Zeker in de eerste vijf bundels kwam het effect neer op een aanzwellende golf die met het laatste woord van het slotgedicht tegen een rots kapot slaat. In de latere bundels heeft die golf een iets andere vorm. Er is nog steeds een beweging van kort naar lang, maar naar het einde toe lijkt de tekst weer minder dicht te worden, alsof de golf veeleer oplost.

Een mooi voorbeeld van zo’n epigrammatisch openingsgedicht staat in bos in ’t rot: “in bloeiend / vocht / bevochten / zij aan zij / deernisdijen”. Of neem het vierde gedicht van zee bestookt: “de watervoor // betast”. 

Dit broeierig-suggestieve klank- en beeldenspel geeft meteen de belangrijkste, samenhangende thema’s van dit oeuvre: natuur (meer bepaald: het water) en erotiek. Hoewel deze twee in uiteenlopende stijlen en registers worden bezongen, blijft Zwaals stem steeds herkenbaar. Het lijkt erop dat deze dichter een synthese tot stand probeert te brengen tussen verstilde lyriek en verbale exuberantie.

De eigenheid van Zwaal komt ook tot uitdrukking in zijn idioom dat grossiert in vele fraaie nieuwvormingen, archaïsmen en streektaal. In delta methusalem dicht hij bijvoorbeeld: “brak gors geersteland waggelree / zien kreekbleek”.

Het bovenstaande citaat roept reminiscenties op aan het werk van Lucebert (die overigens net als Zwaal spaarzaam omging met hoofdletters en interpunctie). Maar het oeuvre van Zwaal staat vooral op zichzelf. Onverstoorbaar bouwt hij nu al bijna dertig jaar lang aan een eigenzinnig oeuvre dat alleen al qua sfeer en toonaard in ons taalgebied uniek is.

Gelukkig is de constante kwaliteit van dit werk inmiddels ook doorgedrongen tot literaire jury’s in ons land. Zo werd een drifter genomineerd voor de Ida Gerhardt Poëzieprijs en dong Zwaal met zouttong mee naar de VSB Poëzieprijs. Bibliografie
 
Poëzie
 
fiere miniature, Querido, Amsterdam, 1984
bos in ’t rot, Querido, Amsterdam, 1986
loofhut morelle, Querido, Amsterdam, 1988
dwang parasang, Querido, Amsterdam, 1990
delta methusalem, Querido, Amsterdam, 1993
dat vat, Querido, Amsterdam, 1996
zee bestookt, Querido, Amsterdam, 1999
zouttong, Querido, Amsterdam, 2008
vers vee, Stichting Kunstuitleen Zeeland [Slibreeks, nr. 110], Middelburg, 2004
wijde maas, uitg. Ser Prop, Terhorst, 2012
 
Andere werken
 
BEWTH, 15 onvoltooiden in foto (met Roeland Fossen en Carol Schade), THOTH, Bussum, 2003
BEWTH voltooid. 1965–2005 (met Carol Schade), THOTH, Bussum, 2005