Schrijven in tijden van onderdrukking

Poëzie weet zelfs in de meest uitzichtloze omstandigheden een weg te vinden naar verbinding. Ze ontstaat niet in een vacuüm, maar uit de moed van schrijvers die, ondanks alles, de pen oppakken en uit noodzaak een nieuwe wereld scheppen. In dit programma staan we stil bij wat het betekent om te blijven schrijven te midden van onderdrukking en verwoesting. 

De Oekraïense dichter Lyuba Yakimchuk en de Albanese dichter Luljeta Lleshanaku gaan hierover in gesprek met moderator Kiza Magendane, afkomstig uit de Democratische Republiek Congo. Samen verkennen zij hoe poëzie, ondanks uiteenlopende achtergronden en ervaringen, een gemeenschappelijke draad vormt – een manier om weerstand te bieden, te herinneren en te verbinden. 

Luljeta Lleshanaku

Luljeta Lleshanaku is de huidige Poet Laureate van Albanië (2023–2025) en een veelzijdig auteur: dichter, onderzoeker, journalist, scenarioschrijver en redacteur. 

Ze groeide op onder de stalinistische dictatuur van Enver Hoxha, een periode waarin haar vanwege haar afkomst de toegang tot de universiteit werd ontzegd. Pas na de val van het regime in 1990 kon ze Albanese filologie en literatuur studeren aan de Universiteit van Tirana. Later behaalde ze een masterdiploma aan het Warren Wilson College in de Verenigde Staten. Ze ontving prestigieuze beurzen van onder andere het International Writing Program van de Universiteit van Iowa (1999) en het Black Mountain Institute van de Universiteit van Nevada (2008). 

Lleshanaku’s poëzie wordt geprezen als vernieuwend en eigenzinnig. Haar werk onttrekt zich aan zowel de Amerikaanse en Europese literaire tradities als aan Albanese conventies—een weerspiegeling van de culturele isolatie waarin ze opgroeide. Zelf stelt ze dat de Amerikaanse esthetiek, met haar nadruk op continuïteit en collectieve literaire erfenis, haar en haar cultuur vreemd is. Ook dichter en criticus Michael Hofmann benadrukt dat haar poëzie zich onttrekt aan de verwachtingen van zowel lezer als criticus, waardoor het werk tijd en cultuur overstijgt—een observatie die ook haar redacteur Peter Constantine deelt. De toon van haar poëzie is tastbaar en rijkgeschakeerd: soms scherp en eerlijk, soms melancholisch of wrang ironisch. 

Lleshanaku publiceerde negen dichtbundels, die meerdere onderscheidingen kregen, waaronder de Silver Pen Award (2000) van het Albanese Ministerie van Cultuur, de Tirana Book Fair Award en de PEN Albania Award. In 2022 werd ze uitgeroepen tot European Poet of Freedom. Haar werk is vertaald in onder meer het Engels, Frans, Duits en Slowaaks. Ze woont in Tirana en is onderzoeksdirecteur bij het Institute for the Studies of Communist Genocide. 

Lyuba Yakimchuk

Lyuba Yakimchuk is een Oekraïense dichter, schrijver, toneelschrijver en performance-artiest. Ze groeide op in Pervomaisk, Luhansk, in het oosten van Oekraïne, en behaalde in 2011 haar masterdiploma aan de Kyiv-Mohyla Academy. Haar werk wordt geprezen vanwege de gedurfde taal en ze werd genoemd als een van de honderd meest invloedrijke personen in de Oekraïense kunstwereld door The New Voice of Ukraine. 

Yakimchuk publiceerde twee dichtbundels, waaronder Apricots of Donbas (2015), die de oorlog in Oekraïne beschrijft en werd bekroond met de International Poetic Award van de Kovalev Foundation in New York. Haar poëzie is vertaald in meer dan 25 talen en verscheen wereldwijd in onder andere The New York Times en de BBC. Ze trad op tijdens de Grammy Awards 2022 met haar gedicht Prayer.

Lyuba Yakimchuks aanwezigheid bij dit evenement werd mogelijk gemaakt door het Ludo Pieters Gastschrijver Fonds en Ukrainian Institute.